Virus šarke šljive na kajsiji — Plum pox virus (PPV)

Stručna podrška: dipl.inž. Katarina Radonić, PSS Vrbas

Šarka šljive je ekonomski jedna od najznačajnijih bolesti voćnih vrsta iz roda Prunus. Osim šljive, često se nalazi na kajsiji, džanarici, nektarinama, breskvama, japanskoj šljivi, a parazitira i višnju, trešnju i badem.

Bolest je još davne 1915.godine otkrivena u Bugarskoj. Danas je proširena na gotovo celu Evropu, a ima je i u SAD, Kanadi, u Južnoj Americi kao i Severnoj Africi i Indiji.

Simptomi bolesti šarke šljive se mogu javiti na plodovima, cvetovim i listovima. Opšti simptomi se javljaju u vidu pega oko kojih se prstenasto stvara hlorotični oreol. Pege i hlorotični mozaici se formiraju između nerava na listovima u toku vegetacije. Plodovi kod svih vrsta su deformisani sa udubljenjima i nepravilnim pegama. Vrlo često takvi plodovi otpadaju pre zrenja i za jelo su neupotrebljivi.

Simptomi na kajsijama su slični kao i na ostalim vrstama iz roda Prunus. Najuočljiviji simptomi se nalaze na košticama. To su jasno uočljive okruglaste pege, oivičene svetlim oreolom. Zaražena stabla ne propadaju odmah već nastavljaju da rađaju ali su plodovi na njima neupotrebljivi, a često otpadnu pa to stablo i ne donosi upotrebljiv rod. Ovakva stabla su značajna za prenošenje zaraze na zdrava stabla jer se sa njih vašima virus prenosi na zdrave biljke. Vrlo često se dešava da proizvođači kajsija tek u to vreme primete da se u voćnjaku nešto dešava. Veliki broj proizvođača je u 2017.godini, kada je kajsija izuzetno rodila, donosilo koštice sa simptomima šarke neznajući da je to šarka šljive. Na pojedinim sortama se na plodu nisu uočavali simptomi ili su bili neznatni, pa se do upotrebe plodova nije ni znalo da su biljke zaražene.

U Republici Srbiji ovaj virus ima status štetnog organizma i nalazi se na Lista IA deo II, EPPO : Lista A2, EU: Annex II/A2.

Za sada je u svetu utvrđeno šest sojeva virusa šarke šljive. U Republici Srbiji je potvrđeno prisustvo grupa sojeva D, M, Rec. M- soj smatra se posebno opasnim jer se dosta brzo širi prirodnim putem. Jedino soj C napada trešnju i višnju, i kod nas nije pronađen ali ga ima u Mađarskoj, Rumuniji i Moldaviji (podaci su iz Tehničkog uputstva za prepoznavanje karantinski štetnih organizama - direktiva EU 2000/29 ).

Virus se prenosi vegetativno putem umnožavanja zaraženih biljaka i lisnim vašima. Najčešće se širenje virusa vrši zaraženim sadnim materijalom, podlogama, kalem pupoljcima uzetih sa zaraženih biljaka. U sklopu zasada najčešće se širenje vrši biljnim vašima. Na ovaj način se zaraza širi i na susedne voćnjake.

Pošto se virusi ne mogu hemijski suzbijati, najefikasnije mere za rešavanje problem virusa šarke šljive je primena preventivnih agrotehničkih mera. U ove mere, pre svega spada proizvodnja bezvirusnog sadnog materijala, prostorna izolacija lokacije proizvodnje od ostalih zasada, obezbeđenje sadnog materijala od poznatog dobavljača koji ima urađenu analizu na prisustvo šarke šljive, gajenje otpornih ili tolerantnih sorti, redovno suzbijanje lisnih vašiju, sađenje zaštitnih pojaseve oko zasada koštičavog voća sa biljkama koje ne obolevaju od šarke šljive i dr.

Karantinske mere protiv unošenja zaraženog sadnog materijala podrazumevaju kontrolu celokupnog biljnog materijala na prisustvo šarke šljive. Svako zaraženo stablo se mora uništiti jer izlečenja nema.

Bilten "Za našu zemlju", broj 73, januar 2019.