Bolesti jabuke tokom čuvanja

Stručna podrška: dipl.inž. zaštite bilja Maja Sudimac, PSS Pančevo

Tokom čuvanja u skladištima kod jabuke, kao najviše zastupljene voćne vrste u našoj zemlji, pojavljuje se veliki broj patogena, koji mogu značajno smanjiti tržišnu vrednost plodova i krajnji ekonomski efekat proizvodnje.

PLAVO ZELENA PLESAN koju prouzrokuju patogeni iz vrste Penicillium spp. su ekonomski važni  patogeni koji mogu prouzrokovati gubitke tokom perioda skladištenja jabuka. Gubici se mogu smanjiti primenom fitosanitarnih mera u voćnjaku i skladištu. Kod ove plesni, nivo toksina može biti dosta visok i takvo voće se ne koristi ni u procesu prerade. Plavo zelena plesan je prvenstveno bolest koja nastaje kroz povrede na tkivu: povrede pokožice od peteljke, nagnječenja od udarca ili prstiju tokom branja, povrede od insekata, oštećenja od noktiju berača ili kroz nekrotične površine nekog drugog porekla. Ponekad može da izazove infekciju kroz lenticele, naročito ako posle perioda bez navodnjavanja, plod dobije veliku količinu vode usled navodnjavanja ili obilnih padavina. Prezreli plodovi su osetljiviji za prodor patogena zbog fiziološke starosti. Gljiva se zadržava iz sezone u sezonu na box paletama, sanducima jabučarima ili gajbicama čime se stvara veliki broj spora. Infekcija dolazi iz različitih izvora: sa gajbica u koje se vrši berba u voćnjaku, trulog voća i vazduha, kao i u mestima gde se vrši klasiranje, pranje i pakovanje jabuka.

JEDNA TRULA JABUKA MOŽE BITI DOVOLJNA DA ZARAZI VODU NA CELOJ LINIJI PAKOVANJA.

SMEĐA ILI MRKA TRULEŽ PLODOVA (Monilinia fructigena), se razvija kako u voćnjacima, tako i u skladištima, a do jake pojave truleži dolazi naročito posle iznošenja plodova iz skladišta i dospevanja na tržište. Veoma brzo se širi na zrelim plodovima. Prvi simptomi su male, površinske, braon pege koje brzo počinju sa truljenjem. U vlažnim uslovima se brzo razvijaju konidije. Za 7-14 dana plod može da istruli i skoro cela površina je pokrivena konidijama. Primećuju se koncentrične zone sporulacije, kao odgovor na dnevne cikluse (svaki krug plodonosnih tela, odgovara jednom danu i noći - 24 h). Na kraju, ceo plod menja boju, gubi vodu i postaje mumificiran. Osim smeđe truleži, pathogen Monilinia može razviti i crnu trulež plodova jabuke. Plod zahvata trulež kao i u prethodnom slučaju ali zahvaćeni deo ploda ima crnu boju. Na takvim plodovima ne dolazi do fruktifikacije parazata, jer nastaje u tami bez prisustva svetlosti. Smežuravanje tkiva unutar ploda je takođe manje izraženo.

Prilikom berbe jabuke može se desiti da plodovi naizgled nemaju infekciju, ali se simptomi uočavaju sa dozrevanjem u skladištu i naročito po izlasku na tržište iz uslova hlađenja.

GORKA TRULEŽ PLODOVA (Colletotrichum gleosporoides). Gljiva prezimljava u kori drveta i mumificiranim plodovima zaraženim prethodne godine. Formira toksine koji zaraženom plodu daju gorak ukus, po čemu je i dobila ime. Simptomi se razvijaju u voćnjaku na plodovima u uslovima visoke vlažnosti tokom leta i jeseni. Bolest se širi i u hladnjači, a naročito se naglo javljaju simptomi pri iznošenju iz hladnjače na tržište.

Alternaria spp. je još jedan prouzrokovač bolesti koji iz voćnjaka dospeva u hladnjače. Širenje patogena je naročito izraženo na mestima mehaničkih oštećenja, a infekcija zavisi od vitalnosti plodova. Pege su nepravilnog oblika manje ili više okrugle, braon do crne boje, suve, sunđeraste. Infekcija se može javiti i oko peteljke ili na mestu gde je peteljka otkinuta nakon berbe. Najčešće plodovi nemaju simptome odmah nakon berbe, već u procesu dozrevanja i po izlasku iz uslova hladnjače.

Iz svega navedenog vidi se da zaraze najčešće potiču iz voćnjaka i da su mesta povrede vrlo važan faktor za ostvarivanje infekcije. Berba jabuka je u toku, obuka radnika za pravilnu berbu jabuke i stalni nadzor je jednako važan činilac proizvodnje kao i svi uloženi napori zaštite kroz ceo period vegetacije. Manipulacija plodovima tokom berbe, pakovanja i skladištenja i svaranje povreda i rana na plodovima, značajno utiču na to da li će i u slučaju prisustva patogena doći do infekcije. Fungicidi koji se koriste za suzbijanje skladišnih bolesti mogu se koristiti 7 do 14 dana pre berbe, poput preparata na bazi aktivne materije trifloksistrobin (karenca 14 dana), ciprodinil + fludioksinil (3 dana), fludioksinil (3 dana), boskalid + piraklostrobin (7 dana).

Fitosanitarne mere tokom berbe, pakovanja i skladištenja jabuke su neophodne kako se zaraze ne bi širile na plodove. To podrazumeva higijenu radnika, opreme koja se koristi i ambalaže u kojoj se vrši pakovanje.

Bilten "Za našu zemlju", broj 69, septembar 2018.