Bakteriozna mrljavost plodova lubenice

Stručna podrška: dipl.inž. Milena Petrov, stručni saradnik za zaštitu bilja PSS Novi Sad, koordinator Programa mera AP Vojvodine

Acidovorax citrulli je fitopatogena bakterija, prouzrokovač bakteriozne mrljavosti plodova lubenice. U Srbiji se nalazi na listi karantinskih štetnih organizama IA Lista i po Programu mera zaštite zdravlja bilja za 2018. godinu, objavljenom u Službenom glasniku Republike Srbije broj 31/18, sprovodi se poseban nadzor.

Prvi put je detektovana 1989. godine u SAD (na Floridi, u Južnoj Karolini i Indijani), gde je prouzrokovala značajne ekonomske štete (gubitak prinosa i do 90% ). U Evropi je detektovana u Grčkoj, Mađarskoj, Italiji, Turskoj i Srbiji.

Simptomi bolesti koju prouzrokuje bakterija A. citrulli se mogu javiti u svim fenofazama razvoja lubenice i dinje i to na lišću, stablu (na vrežama) i plodovima. Prvi simptomi mogu se videti na rasadu u vidu vodenastih pega na naličju kotiledona, pet do osam dana posle setve, u zavisnosti od vremenskih uslova. Visoka relativna vlažnost tokom jutarnjih časova, može maskirati simptome bakteriozne mrljavosti. Razlika između zasićenosti vodom i simptoma koje prouzrokuje bakterija A.citrulli, jasno se mogu videti u popodnevnim časovima, jer pege imaju << mastan >> izgled i vidljive su u suvim uslovima sredine. Promene na kotiledonima počinju kao male pege, koje postaju nekrotične i šire se duž nerava kotiledona, prelaze u tkivo pravog lista i na stablo, što prouzrokuje propadanje rasada. U uslovima toplog i vlažnog vremena, simptomi se mogu uočiti već posle 3-4 dana nakon nicanja biljaka.

Na starijim listovima lubenice, simptomi bakteriozne mrljavosti plodova su u vidu svetlo braon do tamno braon lezija duž glavnih lisnih nerava. Ovi simptomi se teško dijagnostikuju jer su neupadljivi i slični su simptomima drugih biotičkih i abiotičkih faktora, te se mogu pomešati sa simptomima drugih prouzrokovača bolesti kao što su antraknoza lubenice (Colletotrichum lagenarium) i crna trulež lubenice (Phoma cucubitacearum).

Infekcija ploda se najčešće javlja tokom fenofaza ranog razvoja ploda, 1-3 nedelje nakon formiranja ploda. Simptomi bolesti su najuočljiviji tokom poslednje dve nedelje sazrevanja plodova. Karakteristični simptomi na plodovima lubenice su tamno maslinaste pege na gornjoj površini ploda. U početku su vidljive male vodenaste pege prečnika manjeg od 1 cm, koje se vrlo brzo šire i u roku od 7-10 dana pokrivaju veću površinu ploda. Starenjem pege poprimaju mrku boju i na kori se pojavljuju pukotine i beličasti penušavi bakterijski eksudat, nakon čega sledi propadanje celog ploda. Širenje bolesti obično se javlja nekoliko nedelja pre berbe.

Bakterija Acidovorax citrulli prenosi se semenom, stoga zaraženo seme predstavlja najvažniji izvor inokuluma. Potencijalni izvor inokuluma može biti rasad, samonikle biljke kao i divlje vrste iz familije Cucurbitacae. U zaraženom semenu bakterija može da se održi nekoliko godina. Kad patogen dospe u polje, u uslovima visoke vlažnosti i temperature od 25 do 30.C koje pogoduju razvoju i širenju bolesti, veoma brzo se širi kišom, vetrom, kontaktom i sve biljke ubrzo postaju zaražene. Prekomernim  zalivanjem se veoma lako prenosi na zdrave biljke. Na mlade plodove dospeva preko zaraženih listova, prodire kroz stome u unutrašnje slojeve, gde se posle 3 do 7 dana mogu uočiti vodenaste pege. Plodovi su najosetljiviji 2 do 3 nedelje posle cvetanja, dok stariji plodovi poseduju voštanu prevlaku pa se infekcija kod njih može ostvariti samo kroz povrede na površini ploda.

Suzbijanje

• za setvu koristiti zdravo i deklarisano seme

• prilikom proizvodnje rasada potrebna je dezinfekcija pribora za rad, kontrolisana vlažnost i temperatura, kao i minimalna manipulacija biljaka.

• Održavanje higijene polja uklanjanjem samoniklog bilja i korova iz familije Cucurbitacae.

• Plodored 3-5 godina

• Hemijska zaštita preparatima na bazi bakra PREVENTIVNO od cvetanja pa do zrenja

Zaključak

Rizik od pojave i širenja A. citrulli se pre svega odnosi na lubenicu i dinju, kod kojih u povoljnim uslovima predstavlja ozbiljnu pretnju intezivnoj proizvodnji lubenice i dinje na području Južne Evrope i Mediterana. Poslednjih godina se proširila po celom svetu, uglavnom preko nekontrolisane distribucije zaraženog semena. Primenom karantinskih mera i kontrolom zdravstvenog stanja semena moguće je sprečiti širenje patogena. U cilju otkrivanja rane zaraze, neophodan je detaljan pregled useva i labaratorijska analiza biljaka. U slučaju da se potvrdi prisustvo ovog karantinskog patogena, ne bi trebalo sejati na zaraženim parcelama biljke iz familije Cucurbitacae 3 do 5 godina.

Napomena: Izvor podataka je iz Tehničkog upustva za prepoznavanje karantinskih štetnih organizama A. citrulli.

Bilten "Za našu zemlju", broj 68, avgust 2018.