Virus običnog mozaika pasulja

Stručna podrška: dipl.ing Katarina Radonić, PSS Vrbas

Obični mozaik pasulja (Bean common mosaic virus) je oboljenje koje se može naći u svim rejonima gajenja pasulja u Srbiji. Ove, 2016. Godine često ga srećemo više na boraniji nego na pasulju. Gajenje boranije na velikim površinama (oko 1.500 ha na području delovanja PSS Vrbas) u Bačkoj, kao redovan, a sve češće i kao postrni usev, uslovilo je učestalu i sve značajniju pojavu simptoma ovog virusa.

Virus običnog mozaika pasulja. Snimljeno 05.09.2016. u Vrbasu

Boranija se na ovom terenu seje za konzumnu upotrebu, retko za seme, pa se često seje u monokulturi, a vrlo često i kao ponovljena setva, dva puta u toku godine na istoj parceli. Kao još jedan od razloga ponovljene setve boranije je postojanje zalivnog sistema na ograničenom broju parcela i površina.

Simptomi običnog mozaika

Simptomi na boraniji mogu biti različiti u zavisnosti od soja virusa kojim je zaražena (postoji veći broj sojeva ovog virusa) kao i od osetljivosti domaćina. Virusmože da zarazi osim pasulja i boranije i biljke iz familije Vicia kao i neke lukovice kao što je gladiola i dr. Prvi simptomi se uočavaju u ranim fazama razvoja boranije kao pojava bledo žute boje duž glavnog nerva. Usled neravnomernog razvoja nerava dolazi do pojave klobučavosti delova lista između njih. Listovi su naborani, vrlo često se deformišu i na jednoj biljci obično je zaražena jedna liska dok ostale imaju normalan izgled. Simptomi deformacija podsećaju na deformacije usled delovanja hormonalnih herbicida pa se neretko ova pojava pripisuje upravo fitotoksijama. Vrlo često na zaraženim biljkama dolazi do opadanja cvetova ili se na njima razvijaju zakržljale i deformisane mahune. Zaražene biljke daju i zaraženo seme, a virus se upravo prenosi zaraženim semenom osetljivih biljaka. Ukoliko do zaraze dođe posle cvetanja, seme takvih biljaka neće biti zaraženo. Seme zaraženih biljaka može biti zaraženo50-80%. Izuzetno osetljive biljke (hipersenzibilne) se potpuno osuše i propadaju.

Širenje virusa tokom vegetacije sa bolesnih na zdrave biljke vrši se pomoću krilatih formi vašiju. Uprenošenju virusa učestvuje veliki broj vrsta vašiju (20), među njima su i kod nas najrasprostranjenije vaši Aphis fabae i Myzus persicae. Virus se može preneti i biljnim sokovima što se najčešće dešava prigustoj setvi pasulja i boranije. Čestice virusa su pronađene u kotiledonim listićima biljaka, a mogu se naći i u ovojnici semena.

Suzbijanje virusa običnog mozaika

• Osnovna mera suzbijanja je setva zdravog sertifikovanog semena.

• Na parcelama na kojima se odmah posle nicanja uoče simptomi virusa redovno suzbijati lisne vaši da se bolest ne bi dalje širila.

• Izbegavati setvu u monokulturi jer se zaraženo seme može zadržati na parceli pa će iduće godine samonikle biljke biti izvor zaraze.

• Ne vršiti setvu pored ili posle drugih osetljivih biljaka kao što su grahorica i dr.

Bilten "Za našu zemlju" broj 45, septembar 2016.