Čuvanje jabuke i poremećaji prilikom čuvanja

Č̌UVANJE JABUKE I POREMEĆAJI PRILIKOM Č̌UVANJA

Stručna podrška: dipl.ing. zaštite bilja Maja Sudimac, PSS Pančevo

Kako se čuva voće u svetu?

Najčešće postoje zadružne strukture koje posluju na jedan od sledećih načina:

•      Proizvođači iznajmljuju skladišta i odlučuju kada i gde će se otvarati komore - skladištar postupa po njihovim uputstvima.

•      Skladišta u kojima se čuva voće većeg broja proizvođača - skladištar daje uputstva proizvođačima.

•      Skladišta koja otkupljuju voće od većeg broja proizvođača ali biraju samo najbolje voće željenih sorti od najboljih proizvođača - upravnik skladišta i radnici daju uputstva proizvođačima.

Jedno je zajedničko svim modelima čuvanja voća - velika samostalnost više ne postoji. Sva skladišta povezana su sa prodavcima, a plan plasmana pravi se još u vreme berbe. Profitabilnost je zasnovana na proizvodnji voća visokog kvaliteta. Značajni parametri koji određuju kvalitet su: oblik, veličina, boja, obaveza da plodovi budu bez nedostataka i oštećenja, ukus i tekstura ploda, bezbednost (zasnovana na poštovanju GlobalGap i HACCP standarda). Sve manje ima prostora za plasman voća lošeg kvaliteta. Standardi kvaliteta nisu statični, i kako se konkurentnost na domaćem i inostranom tržištu povećava, to su i zahtevi za boljim kvalitetom veći.

Moderne tehnologije (intenzivna proizvodnja) zajedno sa ULO hladnjačama, zahtevaju visoke investicije. Zbog toga kvalitet voća mora biti najviši, a gubici se moraju svesti na minimum da bi ove investicije bile maksimalno profitabilne. Treba imati u vidu da nove tehnologije čuvanja jabuke nisu bolnica za voće. 80% kvaliteta voća potiče iz voćnjaka, 10% potiče iz perioda između berbe i čuvanja, dok je za samo 10% zaslužno čuvanje!

Prerana berba jabuke uslovljava lošiji ukus, veći rizik od pojave gorkih pega, veći rizik od pojave “skalda’’. Prekasna berba jabuke prouzrokuje mekane plodove, češću pojavu staklavosti tokom berbe, veći rizik od pojave pucanja unutrašnjosti ploda, kraće vreme za čuvanje. Što je berba ranija mogućnost čuvanja je duža.

Poremećaji koji se javljaju tokom skladištenja jabuke su: gorke pege (na stablu, pri berbi i tokom čuvanja), pucanje unutrašnjosti ploda, staklavost (samo na stablu), površinski ‘’skald’’ i smežuravanje.

Gorke pege

Pojavljuju se u vidu tamnih pega na površini, bliže calyx-u, simptomi su nekada vidljivi i u berbi, ali najčešće u prvom mesecu skladištenja. Osetljivost zavisi od sorte (Mucu, Greeny smith), od sezone (vremenskih uslova), od primenjene tehnologije/ nege voćnjaka.

Brzo hlađene i nedostatak kalcijuma obično imaju najveći uticaj na pojavu gorkih pega. Veći sadržaj kalcijuma uslovljava manje gorkih pega i pucanja unutrašnjosti ploda, dok su plodovi na stablu kao i posle berbe. Takođe, kalcijum može usporiti razvoj staklavosti, usporiti razaranje membrana i ćelijskih zidova u tkivu ploda, i disanje ploda. Na sadržaj kalcijuma u plodu utiče sadržaj kalcijuma u zemljištu, ravnoteža između vegetativnog i reproduktivnog dela stabla (listova i plodova) kao i prihrana kalcijumom.

Pucanje unutrašnjosti ploda

Najčešće se događa usled predugog čuvanja voća, a simptomi su intenzivniji na velikim plodovima koji se kasno oberu. Na ovu pojavu utiče i sadržaj kalcijuma u plodu te se i u ovom slučaju simptomi mogu umanjiti dobrim programom primene kalcijuma. Pucanje unutrašnjosti ploda je progresivno - kada se jednom pojavi, pogoršavaće se što je čuvanje duže i što su temperature više.

Sprečavanje pojave pucanja:

•      izbegavati velike koncentracije azota,

•      dobar program primene kalcijuma,

•      berbu obaviti u odgovarajućem momentu,

•      ne skladištiti velike plodove koji su obrani kasno,

•          brzo rashladiti voće

•          brzo primeniti ULO/CA system

Staklavost ploda jabuke

Povezana je sa zrelijim plodovima, nižim temperaturama tokom noći dok traje berba, faktorima koji stresno utiču na stabla u voćnjaku. Može se umanjiti, ali ne i sprečiti primenom kalcijuma.

Berbu je potrebno obaviti na vreme i izbegavati dugotrajno skladištenje plodova sa staklavošću plodova. Plodove sa ovim poremećajem ne treba čuvati u ULO uslovima s obzirom da imaju nižu toleranciju na stresne uslove, kao što je na primer tamnjenje jezgra na sorti Fuji.

“Skald”

Vezan je za sorte kao što su Greni Smit i Crveni delišes. Tržište SAD i Zapadne Evrope ne toleriše skald.

Površinski i skladišni ‘’skald” je povezan je sa sledećim činiocima:

• visokim koncentracijama azota i niskim koncentracijama kalcijuma u voćnjaku,

• vremenskim uslovima - suvo, toplo i sunčano vreme nosi veći rizik nego proizvodnja u hladnijim uslovima,     

•  ranom berbom, mada zreli plodovi nisu pogodni za čuvanje, Greni Smit (Grenny Smith) i Zlatni delišes su posebno osetljive i pri optimalnoj zrelosti,   

•  dužim periodom čuvanja,

•  sporijim hlađenjem,

•  lošim provetravanjem,

•  prisustvom etilena u skladišnom prostoru.

    Sve u svemu, ne može se puno uraditi u voćnjaku sem da se voće brzo dostavi do hladnjače. Režim kontrolisane atmosfere (CA) smanjuje ‘’skald’’, dok ga ULO (1.5% kiseonika) dodatno umanjuje, ali efikasnost je ograničena i zavisi od momenta berbe i dužine čuvanja.

Smežuravanje-gubitak vode

Zlatni delišes je osetljiv na ovu pojavu zbog hrapave pokožice. Obično se češće javlja u temperaturnom režimu nego u CA, zbog relativno visoke vlažnosti u CA uslovima i u uslovima intenzivnog disanja. Smežuravanje je moguće sprečiti ili smanjiti bržim rashlađivanjem voća, prekrivanjem najlonom gajbi ili korpi koje su na vrhu odmah posle hlađenja, korišćenjem plastike umesto drveta, jer će se težina suve gajbice tokom skladištenja povećati za 9-10% (6.5-7.0 kg). Veoma je važno koristiti plastične omotače kojima treba oblagati bokseve i palete. Ovo su kratki prikazi poremećaja koji nisu prouzrokovani fitopatogenim uzročnicima ali je njihova pojava česta i u velikoj meri otežava plasman proizvoda na tržištu.

Bilten "Za našu zemlju", broj 46, oktobar 2016.